1/ Chaos i ład w języku i w literaturze czeskiej. Red. naukowa Mieczysław Balowski, Poznań 2016
Sygnatura: 32133
„Chaos i ład jako wykluczające się komponenty – czytamy w jednym z wstępnych tekstów – współtworzą, wedle pierwotnych wyobrażeń, świat i wszystko, co na tym świecie się dzieje”. Zatem – jak pisze autor kolejnego artykułu – stanowią one o „porządku organizacyjnym tekstu”. I oczywiście języka. W przypadku prezentowanego tomu dotyczy to pewnego niewielkiego, ale bardzo dla nas znaczącego wycinka kulturowego universum – obszaru czeskiego. Publikacja zawiera trzydzieści pięć tekstów. Wśród autorów są zarówno badacze czescy, jak i polscy – literaturoznawcy oraz lingwiści. Artykuły – w dwóch językach (z przewagą czeskiego) – zgrupowane zostały w pięciu działach tematycznych (obejmujących m. in. zagadnienia dzieła literackiego, różnych typów tekstów i leksyki).
okładka tomu
2/ Svatava Urbanová, Współrzędne czasu i miejsc, tłum. Grażyna Balowska, Mieczysław Balowski, Poznań 2016.
Sygnatura: 32134
Profesor Svatava Urbanová jest literaturoznawczynią z Uniwersytetu Ostrawskiego, zainteresowaną szczególnie problematyką regionalną, w szerokim kontekście kulturowym. W prezentowanej publikacji zajmuje się zagadnieniami toposu miejsca, czasoprzestrzeni – chronotopu, badanych na gruncie czeskim także w świetle indywidualnych doświadczeń życiowych, poszukiwania tożsamości indywidualnej, narodowej i społecznej. Jak pisze autorka, „krajobraz kulturowy tworzą mity, legendy i inne reprezentacje literackie” oraz kontrasty: górski krajobraz ewokujący siły natury i przemysłowe piekło. Narracja czerpie zarówno z treści archetypowych, jak również z tradycji antycznej i biblijnej. Tradycję regionalną autorka rozumie jako dynamiczny konstrukt komunikacyjny, a utwory literackie jako „poetyki miejsc”.
„Do demityzacji tradycji regionalnej, przekraczającej ramy modelowego ujęcia, dochodzi w wyniku zastosowania parodii, persyflażu, ironii, ma to jednak miejsce dopiero na przełomie XX i XXI wieku.” (…) „Regionalizm literacki traktujemy jako ruch generowany przez antagonistyczne siły, na który oddziałuje porządek i chaos, a wynikiem tego działania jest ciągłe definiowanie cykliczności, a także pewnego usytuowania człowieka, wbrew preferowanemu historycznie perspektywizmowi.” (z Wprowadzenia)