Marcin Filipowicz

doktor habilitowany w zakresie literaturoznawstwa czeskiego i słowackiego,
profesor uczelni

 prof. Marcin Filipowicz

Adres e-mail: marcin.filipowicz@uhk.cz, marcin.filipowicz@uw.edu.pl

Pełnione funkcje

  • 2012 – koordynator ds. rozwoju naukowego ISZiP
  • 2013 – 2017 członek panelu 406: Lingwistyka i literaturoznawstwo Agencji Grantowej Republiki Czeskiej
  • 2015 – 2020 członek Rady Wydziału Polonistyki UW
  • 2018 – członek Rady Redakcyjnej czasopisma „Studia et Documenta Slavica”, Uniwersytet Opolski
  • 2020 – członek Rady Redakcyjnej czasopisma „Česká literatura“, Instytut Literatury Czeskiej, Akademia Nauk Republiki Czeskiej
  • 2021 – 2024 członek Rady Dyscypliny Naukowej Literaturoznawstwo, Uniwersytet Warszawski  

Specjalność

czeska literatura i kultura XIX i XXI wieku, słowacka literatura XIX i XXI wieku, gender studies, badania nacjonalizmów, pamięć rodzinna i kulturowa, sound studies

Przebieg kariery naukowej

Absolwent Wydziału Prawa i Administracji UW (tytuł magistra uzyskany w 2000 r.) oraz Instytutu Filologii Słowiańskiej UW, gdzie ukończył studia z wyróżnieniem w roku 2001. W latach 2001-2005 był słuchaczem studium doktoranckiego w Instytucie Slawistyki Zachodniej i Południowej na Wydziale Polonistyki UW. Pracę doktorską pt. Czeskie i słowackie pisarki II połowy XIX wieku  obronił z wyróżnieniem. Postępowanie habilitacyjne na podstawie książki „Panowie bądźmy Czechami, ale nikt nie musi o tym wiedzieć…” Wzorce męskości w kulturze czeskiej XIX wieku zakończyło się w 2014 r. Pracuje również jako docent w Katedrze Języka Czeskiego i Literatury Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Hradec Králové.

Publikacje

Monografie

1. Roditelky národů. Z problematiky české a slovenské ženské literární tvorby 2. poloviny 19. století, Hradec Králové: Gaudeamus, 2007, ss. 186. 

Rec. A. Car, „Kontakty“, nr VII, s. 63-66.
Rec. K. Szymańska, „Pamiętnik Słowiański“, nr 1/2008, s. 104-108.
Rec. L. Heczková, Na cestě za rodem a národem, „Česká literatura“, nr 4/2008, s. 594-595.

2. Urodzić naród. Czeskie i słowackie pisarstwo kobiece II poł. XIX wieku, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008, seria Communicare, ss. 275.
Rec. M. Janicka, „Przegląd Historyczny”, nr 2/2011, s. 362-366.

3. Rod v memoárech. Případ Hradec Králové, Červený Kostelec: Pavel Mervarrt, 2009, ss.168, współautorka A. Zachová.

Rec. K. Csiba, „Slovenská literatúra“, nr 4/2010, s. 408-410.
Rec. J. Mareš, „Historie – otázky – problémy“, nr 4/2012, s. 141-143.

4. Panowie bądźmy Czechami, ale nikt nie musi o tym wiedzieć… Wzorce męskości w kulturze czeskiej XIX wieku, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013, ss. 298.

Rec. A. Gawarecka, Nie tylko Szwejk. Czeska literatura w perspektywie genderowej, „Slavia Occidentalis“, nr 71/2 (2014), s. 191-195.

5. Obcy czy obyvatele? Słowianie a przemiany konstytucyjne w monarchii habsburskiej w latach 1860-1861, Kraków: Libron, 2015, ss. 203, współautorzy A. Kobylińska i M. Falski.

6. Peryferyjność. Habsbursko-słowiańska historia nieoczywista, Kraków: Libron, 2016, ss. 247, współautorzy A. Kobylińska i M. Falski.

Rec. K. Siewior, „Herito“, nr 3/2017, s. 243-245.   

Rec. M. Bystrzak, „Slovenská literatúra“, nr 5/2017, s. 396-398.

7. I rodina má svou paměť. Rodinná paměť v interdisciplinárním kontextu, Praha: Nakladatelství Lidové noviny,  2018, ss. 244, współautorzy, R. Švaříčková Slabáková, I. Sobotková, A. Zachová, J. Kohoutová, M. Petrů.

8. Configuring Memory in Czech Family Sagas: The Art of Forgetting in Generic Tradition, Lahnam –London: Rowman & Littlefield / Lexington Books, 2021, ss. 218.

Artykuły

  • Pomiędzy legalizmem a oportunizmem. Poglądy czeskich i polskich studentów na prawo, „Prawo i życie”, nr 2/2001, s. 50-55.
  • Kultura balkonów polskiego wielkopłytowego osiedla mieszkaniowego (na przykładzie osiedla Warszawa – Ursynów), „Młoda Polonistyka”, V/2001, s. 327-331.
  • Božena Němcová – mówienie o kobiecie a głos wiary, „Pamiętnik Słowiański”, nr 2/2002, s. 33-46.
  • The Mutual Relationships between Czech and Slovak Languages, w: Korea – Poland – Central Europe. Perspective Partnership in the Areas of Science, Culture, Art and Economics (Vol. 2), Poznań–Seoul 2002, s. 29-33.
  • Emancypacja kobiet w służbie czeskiego odrodzenia narodowego, w: Problemy tożsamości kulturowej w krajach słowiańskich, red. J. Goszczyńska, Warszawa 2003, s. 191-207.
  • The Czechoslovak Reciprocity in Literature. The Constant Question – One or Two Literatures, in: Bulgaria, Korea, Central & East Europe. Humanities and Social Science, Sofia – Seoul 2003, s. 209-221.
  • Tożsamość kobieca w czeskiej literaturze – tradycja i nowatorstwo, w: Tradycja i nowatorstwo w kulturach i literaturach słowiańskich, red. I. Kowalska-Paszt, J. Czaplińska, A. Horniatko-Szumiłowicz, M. Kuczyńska, Szczecin 2004, s. 229-236. 
  • Kobieta – autorka w oczach czeskiej i słowackiej krytyki literackiej XIX wieku, w: Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich, red. I. Malej i Z. Tarajło-Lipowska, Slavica Wratislaviensia CXXVIII, Wrocław 2004, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2665, s. 55 – 63.
  • Odtwarzanie matriarchatu w czeskiej literaturze wiejskiej, w: Problemy tożsamości kulturowej w krajach słowiańskich 2), red. J. Goszczyńska, Warszawa 2004, s. 127-149.
  • Poglądy T. G. Masaryka na emancypację kobiet i ich wpływ na kształt ruchu kobiecego w I Republice Czechosłowackiej, w: Gender: Wizerunki kobiet i mężczyzn w kulturze, red. E. Ostrowska a E. Durys, Kraków 2005, s. 311-324.
  • Pułapka symbolu. První Češka Karolíny Světlej, w: Problemy tożsamości kulturowej w krajach słowiańskich 3), red. J. Goszczyńska, Warszawa 2005, s. 79-96.  
  • Teréza Nováková a symbolismus. Poslední drobné prózy ze sbírky Výkřiky a vzdechy, w: Perlá v hrubé kazajce. Sborník příspěvků z konference věnované drobné české prózedruhé poloviny 19. století: Klatovy 11. a 12. listopadu 2004, red. V. Viktora, M. Hálková, M. Šrajbová, Klatovy 2005, s. 81-83.
  • Povídka Terézy Novákové Na Faře – vyprávění o ztracené genealogii, „Slovo a smysl”, 3/2005, s. 156-164.
  • Verismus románu Terézy Novákové Děti čistého živého jako ženská realizace žánru vesnického románu období realismu, przeł. Marie Havránková, „Česká literatura“, nr 6/2005, s. 839-851.  
  • Szacunek bez szacunku. Stan dyskursu feministycznego w Czechach i Słowacji w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, w: Literatury słowiańskie po roku 1989, t. 2: Feminizm, red. E. Kraskowska, Warszawa 2005, s. 72-83.
      • Rec. B. Zieliński, Krajobraz po transformacji, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3/2007, s. 126.
      • Rec. M. Świerkosz, Słowiański feminizm, „Unigender”, nr 1/2009 (4), www.unigender.org
      • Rec. V. Žemberová, Poľský projekt hodný uznania a rozvíjania, „Studia Minora Facultatis Philosophicae Universitatis Brunensis Series X, Slavistica – Slavica Literaria, X 11/1 (2008), s. 138.
  • The Lost Branch of Czech Literary Theory – an Anticipation of the Feminist Literary Criticism, w: Perspectives on Slavistics: Literature, red. K. Van Heuckelom i D. Danaher, Amsterdam 2006, s. 102-110.
  • Mateřská láska v dílech českých a slovenských spisovatelek 19. století, w: Žena v české a slovenské literatuře, red. J. J. K. Nebeský i L. Pavera, Opava 2006, s. 34-42.
  • Pani Georgiadesová na cestách. Veselý cestopis do Prahy Terézie Vansové. Ženská verze ideologického cestopisu­,
    • Česká literatura“  nr 5/2006, s. 80-92.
    • w: Mezi deklamovánkou a románem (Proměny žánrů v české a slovenské literatuře), red. S. Fedrová, J. Hejk i A. Jedličková, Praha 2006, online: http//www.ucl.cas.cz.
  • Tvorba Boženy Němcové v kontextu projektu écriture féminine, w: Božena Němcová a její Babička. Sborník příspěvku z III. kongresu světové literárněvědné bohemistiky sv. 3, red. Karel Piorecký, Praha 2006, s. 47-56.  
  • Stav genderového výzkumu české a slovenské literatury 19. století. Pohled z Polska, w: Vztahy, jazyky, těla: sborník všech příspěvků z 1. konference českých a slovenských feministických studii, Praha 2007, CD-ROM. ISBN 978-80-903086-0-2.
  • Jakiego wyboru dokonać? Projekty czeskich wzorców męskości w literaturze wojennej po 1918 roku, w: Procesy autoidentyfikacji na obszarze kultur środkowoeuropejskich po roku 1918, red. J. Goszczyńska, Warszawa 2008, s. 95-116.
  • Vše jako u nás… Mit mizoginii w czeskiej poezji przełomu XIX i XX wieku, „Pamiętnik Słowiański” nr 1/2008, s. 23-48.
  • Przemilczenie Miltonowskiej mizoginii? Uwagi o przekładzie Raju utraconego przez Josefa Jungmanna, w: Przemilczenia w relacjach międzykulturowych, red. J. Goszczyńska i G. Szwat-Gyłybowa, Warszawa 2008, s. 471-485.
  • Západoslovanská otcovství, w: Od patriarchy k tatínkovi. Západoslovanské modely otcovství, red. M. Filipowicz, J. Królak i A. Zachová, Hradec Králové 2008, s. 5-11 (współautorka J. Królak).
  • Otcovsko-synovské vztahy v Romanci pro křídlovku Františka Hrubína a Českem orloji Karla Šiktance, w: Od patriarchy k tatínkovi. Západoslovanské modely otcovství, red. M. Filipowicz, J. Królak i A. Zachová, Hradec Králové 2008, s. 115-128.
  • Anti-Hero? The Concept of Masculinity in Czech Literature of the Nineteenth Century, „Spaces of Identity“, nr 2/2008 (8), s. 46-60.
  • Ojcostwo – perspektywy badawcze na obszarze Słowiańszczyzny zachodniej, w: Między patriarchą a tatą. Zachodniosłowiańskie modele ojcostwa, red. M. Filipowicz, J. Królak i J. Molas, Warszawa 2009, s. 7-14 (współautorka J. Królak).
  • Relacje ojcowsko-synowskie w utworach Romance pro křídlovku Františka Hrubína. i Český orloj Karela Šiktanca, w: Między patriarchą a tatą. Zachodniosłowiańskie modele ojcostwa, red. M. Filipowicz, J. Królak i J. Molas, Warszawa 2009, s. 141-156.
  • Między piaskownicą a domem. Przestrzenie „nowych ojców”, w: Znaczące przestrzenie Słowiańszczyzny, red. J. Goszczyńska i G. Szwat-Gyłybowa, Warszawa 2010, s. 113-138.
  • Everything the Same as Here: Misogyny in Czech Modernist Poetry at the end of the 19th and the beginning of the 20th Century, w: Gender and Modernity in Central Europe. The Austro-Hungarian Monarchy and its Legacy, red. A. Schwartz, Ottawa 2010, s. 103-115.
      • Rec: M. Feinberg, Sexuality, Morality, and Single Women in Fin-de-siècle Central Europe, Journal of Women’s History”, nr 3/2012, s. 176.
      • Rec: M. Brandow-Faller, „Modern Austrian Literature“, vol. 44, nr 1/2011, s. 131.
      • Rec: A. Janik, „Central European History“, vol. 44, nr 2/2011, s. 140-142.
      • Rec: M. E. Hametz, Gender in the Mosaic of the Habsburg Monarchy, „Hungarian Studies Review“, vol. XXXIX, nr 1-2/2012, s. 129.
  • Polskie badania nad literaturą czeską, w: Česká polonistika a polská bohemistika na přelomu století, red. M. Borák i R. Gładkiewicz, Praha 2009, s. 233-240 (współautorka J. Królak).
  • Možnosti využití maskulinních studií pro výzkum české literatury 19. století, w: Česká literatura v perspektivách genderu, red. J. Matonoha, Praha 2011, s. 57-66.
  • Disciplína ducha a těla v průběhu vzdělávání mladé české elity na přelomu 19. a 20. století,w: Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich 9. Ciało, red. A. Matusiak, I. Gwóźdź-Szewczenko, M. Koch, E. Komisaruk, J. Rysicz, A. Ursulensko, Wrocław 2011, s. 719-727.
  • Wzorce męskości podporządkowanych grup etnicznych na obszarze Europy Środkowej w II połowie XIX wieku. Przykład czeskiego wszczepiania subwersji wobec praktyk dyscyplinujących, w: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, red. R. Nycz, Kraków 2011, s. 343-354.
  • Podoby středoevropského literárního feminismu, „Česká literatura“, nr 6/2011, s. 913-916.
  • V jazyce naše … maskulinita. Případ obrozenského diskurzu, „Česká literatura“, nr 5/2012, s. 663-693.
  • Naród, rodzina, męskość: literackie wizje życia czeskiego patrioty w XIX wieku, „Pamiętnik Słowiański”, nr 1-2/2012, s. 43-58.
  • Poszukiwanie męskości w dyskursie filologicznym. Odrodzeniowe wyobrażenia o czeszczyźnie, „Studia z filologii polskiej i słowiańskiej”, nr 47/2012, s. 223-245.    
  • Czech Memory of Austrian Constitutional Changes 1860-1, „Acta Poloniae Historica”, nr 108/2013, s. 95-122.
  • Rodząca się czeska tożsamość narodowa a męska pozycja społeczna, „Slavia Occidentalis”, t. 70/2013, s. 30-41.
  • Men’s studies / masculinity studies, w: Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, red. M. Rudaś-Grodzka, K. Nadany-Sokołowska, A. Mrozik, K. Szczuka, K. Czeczot, B. Smoleń, A. Nasiłowska, E. Serafin i A. Wróbel, Warszawa 2014, s. 305-308.
  • Literární prostory otcovství, „Gender / rovné příležitosti / výzkum“, nr 1/2015, s. 6-13.
  • Niezbyt udane przygotowania do wielkiej wojny. Czeskie narracje militarystyczne w II połowie XIX wieku, w: Wojna w Europie Środkowo-Wschodniej z perspektywy interdyscyplinarnej, red. J. Getka, J. Grzybowski i R. Kramar, Warszawa 2015, s. 25-38.  
  • Czeska armia jako obrońca Austrii i cesarza. Zapomniana idea czeskiego militarizmu, w: Wojna – retorta wals, red. J. Goszczyńska, Warszawa 2015, s. 215-230.
  • Česká národní armáda pro záchranu habsburské říše, w: Neviditelna loajalita? Češi, Rakušané, Němci v české kultuře 19. století, red. V. Petrbok, T. Petrasová, P. Machalíková, Praha 2016, s. 80-87.
  • Constructions of modern Czech masculinity and feminity in memoirs written at the turn of the 19th century (1870–1918), „EuropeanJournal of Cultural Studies“, nr 6/2016, s. 598–615, współautorka A. Zachová.
  • Płeć autobiograficznego „ja”. Przypadek Renáty Tyršovej, „Poznańskie Studia Slawistyczne“, nr 11/2016, s. 65-83.
  • Paměť domu v žánru rodinné ságy, „Česká literatura“, nr 3/2017, s. 355-380, współautorka A. Zachová.   
  • Pamięć na Słowiańszczyźnie czy słowiańska pamięć?, w: Słowiańska pamięć / Slavic Memory, red. K. Ćwiek-Rogalska i M. Filipowicz, Kraków 2017, s. 7-15, współautorka K. Ćwiek-Rogalska.
  • Pamięć domu w gatunku sagi rodzinnej, w: Słowiańska pamięć / Slavic Memory, red. K. Ćwiek-Rogalska i M. Filipowicz, Kraków 2017, s. 165-187.
  • Mezi idylickou soudržností a touhou po individuální emancipaci. Logika narativu v subžánru rodinné ságy, „Slovenská literatura“ 2/2018, 89-102.
  • Česko-slovenské společenství na půdě současné fanouškovské literatury. Případ fandomu Harry Potter, „Slovenská literatura“, 3/2019, s. 216-232, współautorka T. Šmídová.  
  • Slibný pokus o úpravu periodizace dějin české literatury 19. století, „Česká literatura“, 3/2019, s. 338-342.  
  • Vybrané aspekty pornografické fanfiction jako projevu literární komunikace, „Studia et Documenta Slavica“, 2019, nr 3 (9), s. 39-50, współautorka T. Šmídová
  • Emigracja jako czynnik konsolidacji i rewizji kobiecego projektu tożsamościowego. Węgierskie doświadczenia Boženy Němcovej, „Bohemistyka“, 1/2020, s. 5-21.
  • W poszukiwaniu austronostalgii w czeskiej pamięci subiektywnej, „Bohemistyka“, 1/2020, s.115-130, współautorka J. Czaplińska.
  • Příbuzenství v pohybu reprezentace adopce v současné české próze, „Česká literatura“, 5/2020, s. 551-572.
  • Representation of Single Mothers in Petra Soukupová’s Contemporary Czech Prose: Guilty Mothers and Uninvolved Fathers. w: Single Parents Representations and Resistance in an International Context, red. B.Åström i D. Bergnehr,. Cham: Palgrave Macmillan, 2021, 31–50.
  • Piekło wiralu. Środkowoeuropejskie dystopiczne wizje mediów społecznościowych, „Porównania“, nr 3/2021, s. 367-379.
  • Czeska pamięć ugody austriacko-węgierskiej z roku 1867, w: A kiegyezés és a dualista korszak emlékezete Közép-Európában Ohlas rakúsko-uhorského vyrovnania a obdobie dualizmu v strednej Európe Ohlas rakousko-uherského vyrovnání a období dualismu ve střední Evropě Pamięć ugody austro-węgierskiej i okres dualizmu w Europie Środkowej, red. A. Janiec–Nyitrai i A. Mészáros, Budapest: L’Harmattan, 2022, s. 67-76.
  • How to Talk about the Loss of Maternal Love: The Case of Tereza Boučková’s Novel „The Year of the Rooster“, „Bohemistyka“, nr 3/2023, s. 344-366.
  • Rozporuplná interakce: o vztahu zvukových studií a literární vědy, „Česká literatura“, nr 5/2023, s. 640-656.

Redakcja naukowa

  • Od patriarchy k tatínkovi. Západoslovanské modely otcovství, red. M. Filipowicz, J. Królak i A. Zachová, Hradec Králové 2008, ss. 234.

Rec. Z. Kalnická, Odkrývání literárních podob otcovství, „Česká literatura“ 6/2010, s. 837-844.

  • Między patriarchą a tatą. Zachodniosłowiańskie modele ojcostwa, red. M. Filipowicz, J. Królak i J. Molas, Warszawa 2009.
  • Słowiańska pamięć / Slavic Memory, red. K. Ćwiek-Rogalska i M. Filipowicz, Kraków 2017.

Rec.:  M. Bystrzak, „Slovenská literatura” 2/2018, s. 148-150.

  • Zeszyty Łużyckie, tom 56 (2021): Mniejszościowe typy współczesnej rodziny.

Recenzje

  • Božena Němcová. K 140. výročí úmrtí, „Pamiętnik Słowiański”, nr 2/2003, s. 116-118.
  • V bludném kruhu. Mateřství a vychovatelství jako paradoxy modernisty, „Pamiętnik Słowiański“ nr 2/2007, s. 123-127.
  • Deformované Thomasovo České tělo. Alfred Thomas, The Bohemian Body. Gender and Sexuality in Modern Czech Culture, „Česká literatura” nr 2/2008, s. 277-282.
  • Alfred Thomas, The Bohemian Body. Gender and Sexuality in Modern Czech Culture, „Pamiętnik Słowiański” nr 1/2008, s. 109-115.
  • Jiná tvář Terézy Novákové. Irena Štěpánová, Teréza Nováková, Praha 2008, „Česká literatura” nr 1/2011, s. 101-104.
  • Příběh emancipačního myšlení. Libuše Heczková, Píšící Minervy. Vybrané kapitoly z dějin české literární kritiky, Praha 2009, „Česká literatura” nr 4/2012, s. 619-622.
  • Potíže se Světlou. Ivo Říha, Možnosti četby: Karolína Světlá v diskurzu literární kritiky druhé poloviny 19. století, Červený Kostelec 2012, „Česká literatura“, nr 4/2014, s. 648-656.
  • Totožnostní dráhy, Anna Car, Czeszki. Trajektorie tożsamości w prozie czeskich modernistek, Kraków 2012, „Česká literatura“ nr 1/2015, s. 118-122.
  • Politické čtení zdánlivě nepolitického období, Hana Blažková: Literatura bez úvazků. Mýtus nového začátku v politickém čtení devadesátých let, Praha 2022, „Česká literatura“, nr 5/2023, s. 669-672.

Przekłady naukowe

  • [Przekład z czeskiego:] D. Vlašínová, Dyskurs feministyczny w literaturze czeskiej lat 90. XX wieku, w: Literatury słowiańskie po roku 1989, t. 2: Feminizm, red. E. Kraskowska, Warszawa 2005, s. 53-62.
  • [Przekład ze słowackiego:] T. Žilka, Literatura mniejszości narodowych na Słowacji, w: Literatury słowiańskie po roku 1989, t. 4: Mniejszości, red. M. Dąbrowski, Warszawa 2006, s. 99-106.
  • [Przekład z czeskiego:] T. Pospíšil, To nie jest zabawa, „Krytyka polityczna”, nr 13/2007, s. 70-73.
  • [Przekład z czeskiego:] V. Kořístka, Funkcja motywu domu w twórczości Karla Matěja Čapka-Choda, w: Region i Ojczyzna w kulturze narodowej, języku i literaturze, red. Z. Studencki i D. Tkaczewski, Sosnowiec 2007, s. 45-49.
  • [Przekład ze słowackiego:] J. Görözdi, Strategie identyfikacji narodowej w prozie węgierskiego pisarza ze Słowacji – Lajosa Grendela, w: Procesy autoidentyfikacji na obszarze kultur środkowoeuropejskich po roku 1918, red. J. Goszczyńska, Warszawa 2008, s. 147-156.
  • [Przekład z czeskiego:] M. Pató, Sándor Márai a Karel Čapek – autorzy prozy mieszczańskiej?, w: Procesy autoidentyfikacji na obszarze kultur środkowoeuropejskich po roku 1918, red. J. Goszczyńska, Warszawa 2008, s. , współautor przekładu J. Królak.
  • [Przekład ze słowackiego:] J. Svák, Cztery kryteria systematyzacji prawotwórczej funkcji sądownictwa na Słowacji, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego”, nr 2/2008, s. 177-186.