Wiek XX był stuleciem początków. Po I i II wojnie światowej, po upadku żelaznej kurtyny, po przemianach ustrojowych dla wielu europejskich narodów zaczynało się nowe. Starano się budować tożsamość miejsca i tożsamość społeczności, która ową przestrzeń zamieszkiwała, tworzyła i jednocześnie była przez nią kształtowana. Nierzadko kosztem pamięci o lokalnym dziedzictwie.
Zmiana nazwy miejsca, osadzenie w nim nowej grupy ludzi – czy wystarczą, by obszar z wielowiekową tradycją stał się tabula rasa, na której można zacząć od nowa pisać historię?
A czy da się wejść w nową rzeczywistość po transformacji ustrojowej bez bagażu doświadczeń z poprzedniej epoki?
Na te i wiele innych pytań o tożsamość, dziedzictwo, pamięć odpowiadają autorzy tekstów opublikowanych w wydaniu specjalnym praskiego czasopisma „Journal of Nationalism, Memory and Language Politics”, inspirowanym badaniami prowadzonymi w Pracowni Obszaru Postjugosłowiańskiego, pt. Reconsidering Post-Socialist Cities in Central Eastern Europe.
Ruiny synagogi w Łaszczowie (Zamojszczyzna). Fot. M. Falski
Badania prowadzono w miejscowościach, które – ze względu na powierzchnię, jaką zajmują – często opisuje się jako małe, ale w rzeczywistości są wielkimi depozytariuszami przeszłości zarówno tej materialnej, jak i niematerialnej.
O m.in. urbanistycznych śladach pamięci w czeskim Jáchymovie oraz konsekwencjach dwukrotnego wypędzenia ludności niemieckiej z miasta pisze w artykule Jáchymov: Borders of Oblivion dr hab. Robert Kulmiński.
Różnorodne strategie budowania tożsamości, nowy kontekst kształtowania się pamięci w małych miasteczkach Zamojszczyzny są z kolei tematem artykułu Symbolic policy in small towns of Zamojszczyzna region, Poland, in the post-socialist period dr. hab. Macieja Falskiego.
Czeskie Aš i Tišnov to kolejne miejscowości będące przedmiotem badań nad lokalną tożsamością i dziedzictwem kulturowym. Autorzy (Linda Kovářová, Jan Krajíček i Albert J. Šturma oraz Ondřej Daniel) analizują funkcjonowanie społeczności na granicach: administracyjnej (Aš – najdalej na zachód wysunięte czeskie miasto) oraz epokowej ( Tišnov – obraz przemian kulturalnych zachodzących na początku lat 90. XX w.).
Wreszcie powiat Taftalidže w Macedonii Północnej: tamtejsza społeczność oraz architektura stały się tematem analizy dziedzictwa socjalizmu (autorzy: Jana Brsakoska, Danica Spasevska, Blagoj Daskalov i Ilcho Iliewski).
Zapraszamy do lektury tekstów oraz w podróż po słowiańskich drogach (nie)pamięci.