Cyrk: genealogie, imaginaria, translacje

Instytut Teatralny im Zbigniewa Raszewskiego, Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej zapraszają do udziału w międzynarodowej konferencji naukowej poświęconej sztuce cyrkowej, która odbędzie się w dniach 28–30 października 2020.

Program konferencji do pobrania

CYRK. CFP

Badania nad cyrkiem nie mają w Polsce ugruntowanej pozycji, a jeśli już są podejmowane, to jako uzupełnienie historii kultury popularnej, antropologii widowisk, performatyki, animal studies, studiów miejskich czy filmoznawstwa. Cyrk został niemal całkowicie zdeprecjonowany również w aktualnie obowiązujących, wciąż powielanych hierarchiach i dystynkcjach kulturowych. Tymczasem przeobrażenie się luźnego zbioru „sztuk cyrkowych”, kuglarstwa i dell’arte w wyrazistą instytucję nowożytnego cyrku i w autonomiczną dziedzinę sztuki było jedną z cezur formowania się modernitas w obrębie nowoczesnej kultury miejskiej. Umieszczany zazwyczaj najniżej w hierarchii sztuk lub z nich rugowany, cyrk pełnił równocześnie rolę inspirującego repozytorium form. Funkcjonował doraźnie jako laboratorium technologicznych innowacji czy quasi-instytucja edukacyjna. Prekursorsko propagował wzorce nowoczesnego życia: mobilności społecznej, treningu fizycznego i estetyk cielesności, kultu celebrytów i superbohaterów. Odegrał znaczącą rolę w powstaniu nowoczesnych mediów i profesjonalnego sportu.

Proponujemy powrót do wciąż nierozstrzygniętego pytania o pozycję cyrku w środkowoeuropejskiej odmianie nowoczesności. Z jednej strony był on instytucją życia społecznego, podlegającą przeobrażeniom, posiadającą swoją, niedostatecznie opisaną i udokumentowaną, bogatą historię związaną z konkretnymi ludźmi i miejscami. Z drugiej – stanowił rozrastające się wraz z upływem czasu imaginarium: archiwum form, wyobrażeń, wzorców kulturowych, typów symbolicznych i praktyk kulturowych. Cyrk odcisnął swój ślad we wszystkich odmianach sztuk, w każdym niemal rodzaju produkcji artystycznej. Jego cywilizacyjna i kulturowa pozycja opierała się na dynamicznych, niepokojących paradoksach: była wpływowa i marginalna, wzbudzała fascynację, a jednocześnie pogardę. Cyrk stanowił realizację cywilizacyjnego marzenia o sztuce egalitarnej, a zarazem – jak pisze Starobinski w eseju „Wydrwieni zbawcy” – dostarczał nowoczesnemu umysłowi obrazu „hiperbolicznego skoku poza jakikolwiek sens”. Nieistniejąca, a przecież przez wielu uprawiana dziś „cyrkologia” potrafi na nowo rozpalać umysły – w obszarze jej zainteresowania widnieje w końcu długi rejestr aktualnie dyskutowanych tematów, bogaty katalog obsesji współczesności.

Zależy nam, aby konferencja umożliwiła dialog ponad i pomiędzy dziedzinami oraz dyscyplinami; dlatego zapraszamy do udziału badaczy teatru, filozofów, historyków, historyków sztuki, antropologów, socjologów, literaturoznawców, medioznawców, etc.

Tematy:

Cyrk: archaiczność dziś i proto-nowoczesność u narodzin nowoczesności
Cyrk w perspektywie archeologii mediów
Nienapisana historia cyrku w Europie Środkowo-Wschodniej
Cyrkowe mikrohistorie, historie lokalne, historie osobiste
Instytucjonalizacja cyrku, społeczna historia cyrku
Filozoficzne rozważania o cyrku, metafora cyrku w języku filozofów
Cyrkowe języki i formy (przestrzeń, muzyka, obraz)
Osiągnięcia nauki i techniki w cyrku, cyrk a idea postępu
Teatralność cyrku – cyrk w teatrze
Cyrk u narodzin filmu, tańca współczesnego, kabaretu
Cyrk a sport
Cyrk jako archiwum motywów i cytatów dla literatury, teatru, sztuk wizualnych, filmu, komiksu, reklamy, etc.
Religijne korzenie cyrku, cyrk a rytuał
Ideologie polityczne na arenie cyrkowej: cyrk a idea narodowa, podboje kolonialne, faszyzm, cyrk w okresie komunizmu
Kontrkultura i nowy cyrk, cyrk jako sztuka krytyczna
Publiczność w cyrku
Nieoczywiste związki cyrku z karnawałem, ludyczność cyrku
Cyrk jako imaginarium nowoczesności i ponowoczesności: repozytorium symboli fascynujące romantyków i modernistów (Starobiński), impuls dla awangard (Peiper), feeryczne doświadczenie metropolii (Krakauer, Benjamin), jedna z mitologii nowoczesności (Barthes)
Cyrk jako przestrzeń nostalgii, transgresji, panoptikum

Abstrakt zawierający do 300 słów wraz krótkim biogramem prosimy nadsyłać do 16 marca 2020 na adresy: gkondrasiuk@instytut-teatralny.pl i s.siedlecka@uw.edu.pl. Termin potwierdzenia udziału w konferencji: 23 marca. Języki konferencji: polski, angielski. Obowiązuje opłata konferencyjna: 200 zł (pracownicy naukowi), 100 zł (doktoranci). Wybrane artykuły zostaną opublikowane w czasopismach punktowanych.