Dagmar Inštitorisová
Labirynty Karola Horáka – twórcy teatralnego i literata
Kraków 2018
Karol Horák (ur. 1943) jest słowackim dramaturgiem, prozaikiem, literaturoznawcą, teatrologiem, reżyserem, a także nauczycielem akademickim w Preszowie. A Dagmar Inštitorisová to profesor teatrologii i estetyki z Nitry. Odwiedziła nasz Instytut w roku 2019. Inštitorisová pisze o Horaku jako o artyście realizującym się w wielu dziedzinach – m. in. w prozie, dramaturgii, wiedzy o teatrze i literaturoznawstwie. Próba analizy tej niezwykle wszechstronnej działalności (artystycznej i naukowej) jest niczym przedzieranie się przez długie labirynty. A przedziera się przez nie Inštitorisová bez trudu i z wielką znajomością rzeczy. Prezentuje zarówno Horáka twórczość dramatyczną (dla teatru, radia, filmu i telewizji), jak też prozatorską (to w rozdziale I). Analizuje również prace teatrologiczne i literaturoznawcze autora powieści Cukor (rozdz. II). Na koniec – polonica! Cały ostatni rozdział zatytułowała autorka Działania słowacko-polskie (i odwrotnie). Nie bez kozery więc Tatjana Wojciechowska przełożyła monografię na język polski, a wydało ją Towarzystwo Słowaków w Polsce. Warto też odnotować, że Inštitorisová opublikowała jeszcze jedną książkę Horakowi poświęconą, a mianowicie Čítanie v mysli dramatika (Karola Horáka), która również trafiła do naszej Biblioteki.
Dagmar Inštitorisová
Interpretácia divadelného diela
Nitra 2010
W tej bardzo erudycyjnej monografii Inštitorisová zajmuje się problematyką interpretacji tekstu dramatycznego i inscenizacji teatralnej, a także historią i teorią interpretacji dzieła teatralnego. Swoje rozważania otwiera sprecyzowaniem samego pojęcia interpretacja. „W słowackiej wiedzy o teatrze ma ono współcześnie dwa podstawowe znaczenia. Pierwsze odnosi się do terminu interpretačné divadlo”. A chodzi o spektakl teatralny, w którym widzom pozostawia się znaczną dowolność interpretacyjną i są oni aktywnymi uczestnikami inscenizacji teatralnej. Drugie z kolei rozumienie pojęcia interpretacja odnosi się do „procesu kreowania formy teatralnej”. Czyli chodzi o sposób wystawienia utworu dramatycznego przez reżysera, o jego koncepcję inscenizacyjną lub też o sceniczną adaptację (np. klasyki). Autorka opiera się w swojej monografii na teorii interpretacji i estetyce recepcji, wypracowanej przez środowisko naukowe Nitry (A. Popovič, F. Miko, T. Žilka, P. Zajac i in.), a także na pracach badaczy problematyki interpretacyjnej za granicą (U. Eco, R. Rorty, P. Ricouer i in.). Trzeba „ostrzec” (!) P.T. Czytelników, że monografia Inštitorisovej skierowana jest raczej do węższego grona odbiorców, do tych szczególnie zainteresowanych teorią teatru. Używając języka marketingu można by powiedzieć, że jest ona naukowym produktem z górnej półki!