1/ Marie Barešová, Tereza Cz. Dvořáková, Generace normalizace. Ztracená naděje českého filmu?, Praha: Národní filmový archiv, 2017.
Bezpośrednim impulsem do powstania tej obszernej, bogato ilustrowanej monografii był – jak podkreślają autorki – film dokumentalny Krystyny Krauze Powrót Agnieszki H. (2013). Agnieszka Holland (bo o nią tu oczywiście chodzi) należała do generacji, która studia na słynnej praskiej FAMU rozpoczęła w czasie Praskiej Wiosny, gdy światowe triumfy święciły filmy czeskiej Nowej Fali. Tak się jednak stało, że kończyła je już po inwazji, czyli na początku ery posierpniowej normalizacji. Czy pokolenie jej koleżanek i kolegów było rzeczywiście całkiem stracone? Takie pytanie formułują po wielu już latach autorki książki. Kierują je do reżyserek i reżyserów pokolenia Agnieszki H. Wśród respondentów są Angelika Hanauerová, Daniela Fischerová, Karel Steigerwald, Jiří Just i inni. Wypowiedzi filmowców poprzedza krótkim wstępem ich polska koleżanka z FAMU.
okładka tomu
2/ Česká společnost a kultura v osemdesátých letech dvacatého století, ed. Ivan Malý a kol., Praha: Národní muzeum, 2015.
Stosunek do lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia jest dziś w świadomości społeczeństwa czeskiego ambiwalentny. Jak zauważa we wstępnym tekście Ivan Malý (główny redaktor tomu), „z jednej strony lata te utożsamia się z końcowym etapem systemu socjalistycznego w Czechosłowacji, prowadzącym do jego całkowitego (…) krachu, z drugiej zaś jawią się one [w pamięci zbiorowej] jako całkiem przyjemny czas dla tzw. zwykłego człowieka”. Czyli czas względnego spokoju – takiej małej stabilizacji. Nostalgiczne spojrzenie w czeską (czechosłowacką!) przeszłość przypomina w pewnym sensie wschodnioniemiecką ostalgię. Coraz bardziej zauważalna jest też potrzebie badania dekady, której znaczenie dla rozumienia współczesnych Czech zdaje się z upływem lat coraz istotniejsze. Teksty wielu autorów zebrane zostały w trzech częściach zatytułowanych: 1) Kontekst (geopolityczny), 2) Społeczeństwo, 3) Kultura. Z artykułów bardzo różnicowanych tematycznie (jest w nich mowa np. o telewizji lat 80., o opozycjonistach, o życiu codziennym) wylania się wieloaspektowy obraz tamtego okresu. Widzianego – trzeba podkreślić – z perspektywy trzydziestu lat.
okładka tomu
3/ Jakub Machek, Počátky populání kultury v českých zemích. Tištěná media a velkoměstská kultura kolem roku 1900, Praha : Pistorius & Olšanská, 2017.
Na przełomie wieków XIX i XX społeczeństwo czeskie weszło w fazę niezwykle szybkiej modernizacji. Zaczęło się przekształcać z do niedawna zasadniczo wiejskiego w (wielko)miejskie. W wyniku tych radykalnych przemian cywilizacyjnych emancypowały się tzw. warstwy niższe. Miały one coraz większy udział w życiu demokratyzującego się społeczeństwa. Równocześnie z tymi przemianami nastąpił rozkwit kultury popularnej, prekursorki późniejszej kultury masowej. Jej eksponentami około 1900 r. były czasopisma bulwarowe, prasa o charakterze sensacyjno-rozrywkowym. Jednym z takich periodyków był „Pražský ilustrovaný Kurýr”. Głównie na nim właśnie Jakub Machek oparł swojąanalizę popularnej kultury Pragi fin de siecle’u.
okładka tomu
4/ Historické fikce a mystifikace v české kultuře 19. století, uspořádali Martin Hrdina a Kateřina Piorecká, Praha : Academia, 2014.
Mistyfikacje! Temat to wielki i niezwykle fascynujący. Zwłaszcza w odniesieniu do kultury czeskiej, gdzie niemal z punktu przywodzi na myśl słynne Rękopisy – Zielonogórski i Królowodworski (falsyfikatom tym poświęcony jest zresztą jeden z rozdziałów). Tom otwiera tekst Jiřigo Raka przywołujący Vladimíra Macurę. Wystarczy przeczytać jego Znamení zrodu, by – jak twierdzi Rak – poznać dogłębnie zjawisko odrodzeniowej mistyfikacji w Czechach XIX wieku. Również o mitologii narodowej, o tworzeniu narodowych mitów, fikcjach historycznych i tożsamości narodowej, jak również o mistyfikacji jako formie swoistej gry można przeczytać w prezentowanej publikacji. Zawiera ona artykuły pokonferencyjne, wygłoszone w czasie sympozjum poświęconym problematyce XIX wieku, które odbyło się w 2013 r. w Pilznie.
Warto odnotować, że wśród tekstów znajdziemy też akcent polski: Dalibor Dobiaš zestawia czeskie falsyfikaty z Pieśniami historycznymi J.U. Niemcewicza.
okładka tomu
5/ Člověk a společnost 19. století tváří v tvář katastrofę, uspořádali Martin Hrdina, Eva Bendová a Kateřina Piorecká, Praha : Academia, 2017.
Człowiek, a także społeczeństwo XIX w. wobec katastrof… Katastrof wszelkiego autoramentu. Czyli zarówno katastrof naturalnych, klęsk żywiołowych takich jak pożary, powodzie i wybuchy wulkanów, jak też spowodowanych przez ludzi: rewolucji, wojen, kryzysów politycznych i ekonomicznych. Taki był temat przewodni kolejnego (już 36.) sympozjum poświęconego problematyce XIX wieku. Odbyło się ono w 2016 r. w – jak zwykle – Pilznie. Jako że przedmiot tej interdyscyplinarnej konferencji był niezwykle szeroki, jej zakres tematyczny musiał być też bardzo zróżnicowany – od problematyki ochrony przeciwpowodziowej w Czechach i najsłynniejszego pożaru w Pilznie, poprzez obraz katastrofy w Pompejach w romantyzmie czeskim i końcu świata w romanettach Arbesa, aż po fenomen kataklizmów uchwycony przez kamerę filmową.