Teatr u źródeł. Dramat i teatr południowosłowiański wobec tradycji widowiskowych regionu
Magdalena Bogusławska
ISZiP, Warszawa 2006, ss. 286
Książka Magdaleny Bogusławskiej Teatr u źródeł. Dramat i teatr południowosłowiański wobec tradycji widowiskowych regionu jest jedną z niewielu prac na gruncie polskiej slawistyki, które podejmują problematykę teatru i dramatu krajów południowosłowiańskich. Zainteresowanie widowiskami, w tym także teatrem słowiańskiego Południa ma w Polsce rodowód romantyczny – jest lekcją zadaną przez Adama Mickiewicza w wykładach paryskich, w XIX stuleciu. Dla autorki książki ta właśnie wizjonerska myśl polskiego poety oraz bałkańskie wyprawy etnoartystyczne Teatru Wijskiego „Węgajty” stały się impulsem do podjęcia tematu obecności tradycyjnych form widowiskowych w literaturze dramatycznej oraz myśli i praktyce teatralnej Macedonii, Serbii i Chorwacji. Główne pytanie, postawione przez autorkę dotyczy tego, w jaki sposób artystyczne przywołania i aktualizacje źródłowych fenomenów widowiskowych – takich jak: karnawał, obrzędy kolędnicze, rytuał weselny, akt ludowego opowiadania, archaiczne formy misteryjne – są wiązane przez współczesnych twórców z pytaniem o korzenie rodzimej sztuki teatru i literatury dramatycznej. Autorkę interesują zatem propozycje rewitalizacji bądź artystycznej transpozycji tradycyjnych widowisk kulturowych, obecne w dziełach takich twórców jak: Laza Kostić, Momčilo Nastasijević, Goran Stefanovski, Dejan Dukovski oraz grup teatralnych Histrioni, Pozdravi, Sfumato i in.
Magdalena Bogusławska w swej książce nie poprzestaje na rozstrzygnięciach czysto teatroznawczych, ale wzbogaca rozważania z zakresu dramato- i teatrologii o refleksję kulturoznawczą. O transpozycji określonych fenomenów, stanowiących etnograficzne reprezentacje lokalnych formacji kulturowych, decydują bowiem – obok właściwości teratogennych – także sposoby ich społecznego sfunkcjonalizowania, znaczenia przez nie konotowane w percepcji zbiorowej. Obserwowany proces formowania się świadomej i twórczej postawy wobec fenomenów południowosłowiańskiego prototeatru skłania badaczkę do tego, by widzieć w nim przejaw rozwoju myśli teatralnej krajów słowiańskiego Południa, a także miarę dojrzałości ich kulturowej autorefleksji.